-
1 канатлы
I прил.кана́тныйII прил.канатлы юл — кана́тная доро́га
1) крыла́тыйканатлы кошлар — крыла́тые пти́цы
канатлы бөҗәкләр — крыла́тые насеко́мые
2) в сложн. сл. переводится компонентом -кры́лыйике канатлы — двукры́лый
куш (пар) канатлы — парнокры́лый
•- канатлы сүз -
2 канатлы
прканатный[къанатлы]пр1. крылатый; пернатый2. в сложн сл переводится компонентом -крылый; ике канатлы двукрылый -
3 канатлы
I. mit Seil n.————————II. geflügeltканатлы сүз geflügeltes Wort n. -
4 канатлы орлык
крыла́тка (букв. крыла́тое се́мя сосны, вяза, клёна, ивы) -
5 канатлы сүз
крыла́тое сло́во, афори́зм -
6 канатлы сүз
vecize, özdeyiş -
7 киң канатлы
ширококры́лый -
8 тәңкә канатлы
зоол. чешуекры́лое -
9 төкле канатлы
зоол. власокры́лое ( представитель отряда жуков-ручейников) -
10 туры канатлы
зоол. прямокры́лое -
11 чәнечке канатлы балык
см. чәнечкеле балык -
12 vecize
канатлы сүз -
13 крылатые слова
канатлы сүзләр, тапкыр тәгъбирләр -
14 крылатый
-
15 сизокрылый
-
16 özdeyiş
әйтем; канатлы сүз; хикмәтле сүз -
17 ак
I 1. прил.1)а) бе́лый, бе́лого цве́та (снег, мел, порошок, бумага, облака); бело-ак яулык — бе́лый плато́к, плато́к бе́лого цве́та
ак чәчәкләр — бе́лые цветы́
ак канатлы — белокры́лый ( о птицах), с бе́лыми кры́льями
ак йонлы — белошёрстый; покры́тый бе́лой ше́рстью
тасманың агы да, карасы да бар — есть и бе́лая, и чёрная ле́нты
ак эт, кара эт - бары да эт прост. — (посл.) что бе́лый, что чёрный - всё еди́но пёс; что бе́лый пёс, что чёрный - все одина́ковы
б) спец. бе́лый (мёд, пешка, флаг)аклар белән уйнаучы шахм. — игра́ющий бе́лыми фигу́рами
в) бе́лый, све́тлый (лицо, кожа человека, волосы, брови и голова детей или молодых людей); седо́й, поседе́лый (волосы, брови, голова старого человека); в сочет. бело-; светло-; седо-; бе́лый, све́тлый ( чем)ак битле — белоли́цый, светлоли́цый; бе́лый (све́тлый) лицо́м
ак мыеклы — белоу́сый; светлоу́сый; седоу́сый
ак булмаса да, пакь булсын — (посл.) пусть бу́дет не све́тлым (бе́лым), но чи́стым (све́жим)
г) бе́лый, бле́дный, побеле́лый (о лице, рубце, коже, теле нездорового человека); бесцве́тный; в сочет. бледно-; бело-ак маңгайлы — белоло́бый, бледноло́бый
ак чырайлы — бледноли́цый, белоли́цый
ак яңаклы — бледноко́жий; белощёкий
2) см. ак тәнле3) чи́стый, незагрязнённый4) перен. све́тлый, ра́дужный (о мечте, думах, намерении, пожелании, перспективе, жизни, днях)5) ист.а) бе́лый, белогварде́йский (офицер, десант, террор); в сочет. бело-ак армия — бе́лая а́рмия
б) в знач. сущ. аклар бе́лые, белогварде́йцы, беляки́ || белогварде́йский2. сущ.1) бе́лое, све́тлое; бе́лая (све́тлая) мате́рия (ткань)акка төрү — заверну́ть в бе́лое (бе́лую мате́рию)
актан киенү — одева́ться в бе́лое
актан киенеп йөрү — ходи́ть в бе́лом; одева́ться в бе́лое (све́тлое)
күлмәкне актан тектерү — сшить пла́тье из бе́лой мате́рии
2) бе́лая (све́тлая, белёсая) то́чка (пятно́, поло́ска, узо́р, цвет), подпа́линаатның маңгай йонындагы ак — подпа́лина в ше́рсти на лбу у коня́
•- ак алтын- ак аракы
- ак аш
- ак аю
- ак әнис
- ак әрем
- ак багалма
- ак балчык
- ак балык
- ак башлы
- ак бәкәлле
- ак билет
- ак билетка калу
- ак билетлы
- ак битле
- ак болыт
- ак бөртек
- ак бөртекләр
- ак булып күренеп тору
- ак буяу
- ак гвардия
- ак гөмбә
- ак дельфин
- ак дулкын
- ак ипи
- ак икмәк
- ак ит
- ак ишек
- ак йогу
- ак йон
- ак йорт
- Ак йорт
- ак йөгерү
- ак йөзле
- ак каз
- ак канлылык
- ак каплан
- ак карлыган
- ак кәбестә
- ак келәт
- ак кеше
- ак корт
- ак көртлек
- ак кунык
- ак кургаш
- ак кушу
- ак куян
- ак күбек
- ак күбәләк
- ак ләкләк
- ак май
- ак мәрмәр
- ак мәтрүшкә
- ак мунча
- ак мүк
- ак он
- ак өй
- ак өрәңге
- ак сакаллы
- ак самовар
- ак сызык
- ак таш
- ак тәнле
- ак торна
- ак төк
- ак төкләр
- ак төлке
- ак төн
- ак төнбоек
- ак төс
- ак тукранбаш
- ак түшле сусар
- ак чәч
- ак чәчләр
- ак чәчле
- ак чәчәк
- ак черек
- ак чыршы
- ак чыршылык
- ак чыршы урманы
- ак шигырь
- ак эмигрант
- ак эмигрантлар
- ак як
- акка буялу••ак белән караны аермау (күрмәү, белмәү) — см. акны-караны аермау
ак (та) дими, кара (да) дими; ак димәстән, кара димәстән — ни сло́ва не говоря́, ни с того́ ни с сего́
ак җеп белән тегелгән (типчелгән, җөйләнгән) — книжн. ши́то бе́лыми ни́тками
ак күбек булган, ак күбеккә баткан (төшкән, манчылган) — весь в мы́ле ( белой пене), весь взмы́лен ( конь)
ак күмәч белән ашарлык — с хле́бом (калачо́м) мо́жно есть ( о здоровом воздухе), хоть с хле́бом ешь; нама́жь на хлеб и ешь
ак тәүбә, кара тәүбә — три́жды зарека́юсь (зарёкся); бо́льше ни-ни́
ак флаг күтәрү — поднима́ть (подня́ть, вы́кинуть, вы́бросить, вы́вести) бе́лый флаг
акны кара дию — называ́ть/назва́ть бе́лое чёрным; выдава́ть/вы́дать чёрное за бе́лое; обеля́ть/обели́ть ( что)
- ак җәймәактан ак, судан пакь — обычно ирон. а́нгел непоро́чный (букв. беле́е бе́лого и чи́ще воды́)
- ак карга
- ак кием
- ак куллы
- ак кул
- ак куллылык
- ак күмер
- ак күңелле
- ак күңел
- ак нокта
- ак палас
- ак патша
- ак сөяк
- ак сөякле
- ак сөякләр
- ак су
- ак тап
- ак тун
- ак урын
- ак чаршау
- ак чәүкә
- ак чикмән
- ак эш
- ак юл
- ак юрган
- ак яка
- ак якалы
- акка кара белән II сущ.1) бело́ккүкәй агы — яи́чный бело́к, бело́к яйца́
2) обычно агы бело́к ( глаза)күз агындагы кызыл җепсел тамырлар — кра́сные прожи́лки на белка́х глаз
3) бельмо́ ( на глазу)бер күзенә ак төшкән — у него́ бельмо́ на (одно́м) глазу́
4) разг. бе́лая (во́дка)ике шешә ак — две буты́лки бе́лой
5) мед. бе́ли (ед. нет)ак килү — появле́ние бе́лей
6) бель ( болезнь у растений)7) акка на́бело ( переписать черновики)баштан ук акка язу — писа́ть сра́зу на́бело
•- ак төшү
- акка күчерү -
18 киң
1. прил.1)а) широ́кий; разг.; народно-поэт.; ласк. широ́конький (мост, ров, проспект, пояс)киң булып күренү — каза́ться широ́ким
артык киң — сли́шком (чересчу́р) широ́кий
буйга кыска, ләкин киң җилкәле — ро́стом невысо́к, но широ́к в плеча́х
б) широ́кий, просто́рный; свобо́дный, мешкова́тый; широче́нный (об оде́жде)киң күлмәктән йөрү — ходи́ть в просто́рном пла́тье
в) широ́кий, обши́рный, просто́рный (проспект, кабинет и т. п.)г) широ́кий, бескра́йний, необозри́мый, приво́льный (край, массив и т. п.)киң колхоз кырлары — обши́рные колхо́зные поля́
д) перен. широ́кий, обши́рный, большо́йкиң мөмкинлекләр ачылу — откры́тие больши́х возмо́жностей
киң кунакчыллык — широ́кое (раду́шное) гостеприи́мство
киң тормыш белән яшәү — жить широ́кой жи́знью
киң мәгънәдә куллану — употребля́ть в широ́ком значе́нии ( слово)
е) перен. широ́кий, ма́ссовый (круг, зритель и т. п.)киң куллану товарлары — това́ры ма́ссового потребле́ния
киң яңгыраш алу — получи́ть широ́кую огла́ску
киң халык катлавы — широ́кие слои́ населе́ния
ж) широ́кий, разма́шистыйкиң адымлы йөреш — широ́кая (разма́шистая) похо́дка
киң колач белән йөзү — плыть разма́шистыми взма́хами
з) широ́кий, окла́дистый ( о бороде)и) широ́кий, обши́рный ( о голосе)киң тавышлы җырчы — певе́ц с го́лосом широ́кого диапазо́на
2) в сочет. со словами с конечным -лы с широ́ким, широко́-киң йөзле — с широ́ким лицо́м; широколи́цый
киң төпле — с широ́ким дном; широкодо́нный
киң белемле — с обши́рными (разносторо́нними) зна́ниями; широкообразо́ванный
3) расши́ренный, развёрнутыйкиң аңлатма бирү — дать расши́ренное (развёрнутое) объясне́ние (толкова́ние)
2. нареч.киң һөҗүм — развёрнутое наступле́ние
1) в разн. знач. широко́ (раскрыть, использовать, употреблять что-л.)ярышны киң җәелдерү — широко́ разверну́ть соревнова́ние
киң таралу — широко́ распространя́ться
язгы ташу бик киң җәелде — весе́ннее полово́дье разлило́сь о́чень широко́
2) широко́, обши́рно (охватывать, освещать какую-л. тему)киң җәлеп итү — широко́ привле́чь (кого, что-л.)
киң фикер йөртү — мы́слить широко́
•- киң алымлы
- киң аралы
- киң колеялы
- киң арт санлы
- киң битле
- киң йөзле
- киң чырайлы
- киң борынлы
- киң борынлы үрдәк
- киң габаритлы
- киң иңсәле
- киң кулбашлы
- киң җилкәле
- киң итеп
- киң канатлы
- киң катлам
- киң күкрәкле
- киң кырыйлы
- киң маңгайлы
- киң рәтле
- киң сакаллы
- киң сөякле
- киң сузыклар
- киң сулы
- киң тармаклы
- киң тасмалы
- киң форматлы
- киң чабулы
- киң экранлы
- киң янбашлы
- киң яңаклы
- киң яфраклы••киң бер сулыш алу — вздохну́ть свобо́дно
киң итеп — подро́бно, обши́рно (расска́зывать)
киң колач — широ́кий разма́х, широ́кое разви́тие
киң колач алу (җәю) — разверну́ться во всю ширь
киң куллы — зажи́точный; отзы́вчивый, ще́дрый
киң фронт белән (буенча) — по широ́кому фро́нту
- киң колачлылыккиң яшәү — жить в доста́тке (зажи́точно)
- киң күңел
- киң күңелле -
19 кош
сущ.1) пти́ца, пти́чка, пта́шка, пта́ха прост. || пти́чийана кош — пти́ца-са́мка
ата кош — пти́ца-саме́ц
кыргый (киек) кошлар — ди́кие пти́цы
йорт кошлары собир. — дома́шние пти́цы
күчмә кошлар — перелётные пти́цы
сайрар (җырчы) кошлар — пе́вчие пти́цы
кош ите — пти́чье мя́со
һәр кош үз оясын мактый — (погов.) всяк кули́к своё боло́то хва́лит (букв. ка́ждая пти́ца хва́лит своё гнездо́)
кош оясы — пти́чье гнездо́
2) как первый компонент русских сложных слов: птице-кош асрау (үрчетү) — птицево́дство || птицево́дческий
кош аулаучы — птицело́в, пти́чник
кош үрчетү фермасы — птицево́дческая фе́рма
3) образует составные названия некоторых видов птиц:тутый кош — попуга́й
тавис кош — павли́н
тәвә (дөя, төя) кош — стра́ус
4) перен. самолёт и́ли аэропла́н, вообще́ лета́тельный аппара́ткорыч канатлы кошлар — стальнокры́лые пти́цы (самолёты)
5) перен.; разг.; ирон. пти́ца ( о человеке), осо́баниндирәк кош икән бу? — чем интере́сна э́та пти́ца (э́та осо́ба)?
кулыбызга зур кош төште — в на́ши ру́ки попа́лась ва́жная пти́ца
•- кош бавы
- кош баласы
- кош базары
- кош икмәге
- кош йоны
- кош караучы
- кош кетәге
- кош сөтчесе
- кош теле••кош йокысы — чу́ткий сон
кош кебек (коштай) очу — лете́ть на кры́льях, лете́ть как (сло́вно) пти́ца; мча́ться со всех ног
кош очмаслык салкын — лю́тый моро́з
кош өлеше — уст.; этногр. пти́чья до́ля (колосья, специально оставленные в поле для птиц)
кош тоткандай булу (куану, шатлану) — обра́доваться, быть на седьмо́м не́бе (букв. как бу́дто пойма́л си́нюю пти́цу, пти́цу сча́стья)
кошлар очып җитмәс (җитмәслек) — куда́ пти́ца не долета́ет (залета́ет); о́чень далеко́
-
20 кучкар
I сущ.1) ист. свете́ц ( обычно делается из рогов барана)2) этногр. карни́з, вы́ступ над печны́м проёмомII сущ.шырпыны кучкарга куй — положи́ спи́чки на карни́з пе́чи
1)а) бара́нкүршенең кузысы кучкар чаклы — (посл.) ягнёнок сосе́да ка́жется бара́ном
б) бойцо́вый бара́нһәр мөгезле кучкар түгел, һәр канатлы - шонкар түгел — (посл.) не всё то зо́лото, что блести́т (букв. не ка́ждый рога́тый - бойцо́вый бара́н, не ка́ждый крыла́тый - ло́вчий со́кол)
2) ист. ли́чный охра́нник ( знатного лица)3) уст. си́льный друг, опо́радустыңны коткар, ул сиңа булыр кучкар — (посл.) спаса́й дру́га, и он тебе́ бу́дет опо́рой
- 1
- 2
См. также в других словарях:
Галиев, Шаукат Галиевич — В Википедии есть статьи о других людях с такой фамилией, см. Идиятуллин. В Википедии есть статьи о других людях с такой фамилией, см. Галиев. Стиль этой статьи неэнциклопедичен или нарушает нормы русского языка … Википедия
акчарлак — Йөзүче кошлар семь. озын канатлы һәм озын томшыклы, ак яки соры төстәге куе йомшак мамыклы, балык белән туклана торган кош … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
альбатрос — Очы кәкрәеп килгән озын томшыклы һәм тар озын канатлы зур диңгез кошы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
биплан — Аслы өсле ике канатлы самолет … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөгәлчән — Корт чагында хайван (бигрәк тә ат һәм эре мөгезле терлек) тәнендә тереклек итүче, тәненең нечкәреп очлаеп килгән койрык өлеше бөкрәеп торучан ике канатлы бөҗәк; кигәвеннең бер төре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бытбылдык — 1. Кыр тавыгының бер төре: очлаеп килгән озын канатлы, бик кыска койрыклы басу кошы; рус. Перепел 2 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ваккорсак — Личинкасы кәбестә күбәләге кортларында паразитлык итә торган элпә канатлы вак бөҗәк; рус. Наездник … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гриф — I. 1. Кыяларда, текә ярларда, биек агачларда оялый һәм үләксә белән туена торган зур кош 2. Борынгы мифологиядә арыслан гәүдәле, бөркет башлы, канатлы коточкыч җанвар. II. ГРИФ – 1. Кыллы музыка коралларында кылларны басып тавыш югарылыгын… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
давыл — 1. Гадәттә явым алдыннан яки явым вакытында була торган җимергеч көчле җил. күч. Зур куәт һәм дәһшәт белән үтә торган эш хәл, процесс, күренеш 2. күч. Иҗтимагый хәрәкәттәге, җәмгыять тормышындагы дәһшәтле вакыйгалар, бәрелешләр тур.. Гауга, зур… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
диңгез — 1. Океанның коры җир белән теге яки бу дәрәҗәдә чолгап алынган бер өлеше – тозлы төчкелтем сулы зур мәйдан. Зур ясалма сулык; зур су мәйданы 2. күч. Берәр нәрсәнең күп булуы, зур мәйдан алып торуы тур. чәчәк диңгезе. ДИҢГЕЗ АВЫРУЫ – Тирбәлү… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дөлдел — миф. Канатлы ат … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге